We toonden aan dat het hygiënisatieproces (stomen bij 100°C en 1 uur stockage bij 70°C) efficiënt is voor het afdoden van de geteste plantschadelijke organismen (Pythium, Verticillium dahliae microscleroten en taxuskeverlarven) en tuinkers- en onkruidzaden (Europese hanenpoot). Het stomen heeft bovendien maar een beperkt effect op de fysicochemische eigenschappen. Het gestoomd substraat breekt traag af, en is even stabiel als nieuw substraat. Het gerecycleerd (gestoomd) substraat heeft een relatief hoge pH en bevat reeds heel wat nutriënten. Dit laatste wijst erop dat de bemesting van de volgende teelt hierop dient afgestemd te worden. De bovengrondse plantendelen bevatten relatief t.o.v. het teeltsubstraat veel nutriënten en hebben een hoge afbreekbaarheid. Het is belangrijk om de bovengrondse plantenresten eerst te verwijderen of voldoende lang te laten afbreken in de wachthoop onder voldoende vochtige omstandigheden.

Wat de biologische eigenschappen betreft, werd het gestoomd substraat geïncubeerd met en zonder inmenging van veen, kokos-chips of compost. Er was geen verschil in microbiële biomassa tussen het gestoomd substraat met of zonder bijkomende inmenging, en de microbiële biomassa was ook laag t.o.v. groencomposten en vergelijkbaar met verschillende potgrondmengsels en grondstoffen voor potgrond. Er was weinig verschil in de microbiële samenstelling voor en na het stomen. Het enten van het gestoomd substraat bleek weinig effect te hebben op de bacteriële samenstelling van het substraat. Dit in tegenstelling tot de schimmelsamenstelling, waar enten wel een effect bleek te hebben. We merken dat er een lage microbiële biomassa en een lage microbiële activiteit (lage CO2-vrijstelling) is in het substraat, maar de snelheid waarmee het gestoomd substraat gekoloniseerd wordt door een biocontrole-schimmel is variabel en valt binnen het bereik dat bij groencomposten en bij grondstoffen voor potgrond vastgesteld werd. Na stomen werden geen humaanpathogene of plantpathogene micro-organismen (op genus niveau) vastgesteld op basis van de NGS microbioomanalyse. De kans is dus beperkt dat ingebrachte (gewenste/ongewenste) microbiologie een grotere kans krijgt in gestoomd substraat dan in nieuw substraat. De lage microbiële biomassa is waarschijnlijk ook gelinkt aan de lage afbreekbaarheid. Het gestoomd materiaal dient dus niet bijkomend gemengd of geënt te worden voor het hergebruikt kan worden als teeltsubstraat.

Nutriënten logen trager uit vanuit het gestoomde substraat dan uit het referentiesubstraat, en het risico voor N-immobilisatie was laag voor de substraten na stomen. De teeltsubstraten na stomen worden gekenmerkt door een relatief hoge pH, maar via het toevoegen van elementaire zwavel kan de pH vrij snel verlaagd worden, maar dit dient in balans te zijn met de stijging van de EC.

Als volgende stap werden 6 steksubstraten getest: 3 referentie-steksubstraten en 3 mengsels met gerecycleerde substraten. Er was bij stekken van chrysant nagenoeg geen verschil in wortelontwikkeling tussen de referentiesubstraten en de gerecycleerde substraten. De chrysantenstekken in het gerecycleerd substraat hadden een hogere planthoogte en -biomassa, hadden meer fosfor en kalium opgenomen maar hadden een lager chlorofylgehalte. Daarna werd het gerecycleerd substraat ook getest in de stekfase bij Pelargonium en voor de verdere opkweek van chrysant. Bij chrysant bleek uit de bladanalyses dat de N-vrijstelling uit het substraat te laag was om voldoende N aan te leveren, maar voor P en K was de nutriëntenbeschikbaarheid wel voldoende. De trage levering van minerale N uit gebruikte teeltsubstraten en de belangrijke waarde als P-bron van dit materiaal werden ook bevestigd in een incubatie- en potproef. De planten op het gestoomd substraat hadden een compactere vorm t.o.v. het referentiesubstraat, wat positief beoordeeld werd.

Uit de potproef met Pelargonium besluiten we, net als bij de proef met chrysanten in de serre, dat het aanleveren van extra bron van snelwerkende N belangrijk is voor een goeie groei, terwijl het gestoomd substraat wel voldoende P, K, Ca en Mg voor het gewas aanlevert.

De bijbemesting met N werd verder geoptimaliseerd in een proef op het containerveld in de zomer van 2019. Hier werd zowel de bijbemesting als het toevoegen van klei voor het gestoomd substraat getest, en dit voor zowel een vroeg bloeiende als een laat bloeiende cultivar. Voor beide cultivars scoorden de behandelingen met gestoomd substraat en met enkel toevoeging van N-meststoffen even goed als beide referenties. Voor de referentiesubstraten bemerkten we zelfs een vroegere bloei bij de vroegbloeiende cultivar, wat wijst of stress-situatie, vermoedelijk door voedingstekort. De potten met enkel minerale N groeiden beter dan de potten met gebruik van samengestelde meststof, of m.a.w., de N-beschikbaarheid was meer optimaal in de behandelingen met minerale N-toevoeging, en er was geen meerwaarde in deze proef om andere nutriënten dan N toe te voegen, bijv. door gebruik van samengestelde meststof. Er was geen nood of meerwaarde door het toevoegen van extra klei aan de gestoomde substraten. Mits voldoende snelwerkende N toe te voegen voor of tijdens de teelt is het gestoomd substraat ook bruikbaar voor de buitenteelt van chrysant.

Bij geen enkele van de plantproeven werden problemen met ziektes of plagen vastgesteld bij het telen van stekken of planten op gestoomd substraat. Uit deze proeven kunnen we besluiten dat het gestoomd substraat hergebruikt kan worden als stek- en teeltsubstraat, maar dat per teelt beoordeeld moet worden of extra minerale N dient toegevoegd te worden. De plantenproeven tonen aan dat bij het hergebruik als substraat de andere nutriënten (o.a. P en K) wel door het gestoomd substraat aangeleverd kunnen worden.