Het opstellen van een nutriëntenbalans op bedrijfsniveau is niet vanzelfsprekend om verschillende redenen. Toch heeft het invullen van een tool als de Kringloopwijzer gelukkig ook veel voordelen.

In het licht van het project is het grootste voordeel dat zo’n nutriëntenbalans zou ingezet kunnen worden als PAS-maatregel. Dit wil zeggen dat melkveehouders die beter omgaan met stikstof dan hun gemiddelde collega, via de tool dit ook zouden kunnen bewijzen. Dit kan hen extra ontwikkelingsruimte opleveren.

Daarnaast verschaft een nutriëntenbalans ook inzicht in de bedrijfsvoering en de nutriëntenkringlopen van het bedrijf. Dit is vooral voor de melkveehouder zelf interessant. Hij zou hierdoor verliezen kunnen beperken, mestafzet verlagen, minder mest naar mestverwerking voeren, gerichter voederen, kosten voor krachtvoeder besparen,… .

Ook de overheid en verwerkende industrie kan voordeel halen uit het inzicht geleverd door een kringlooptool. De duurzamere aanpak van de melkveebedrijven kan immers becijferd worden waardoor men de verantwoorde manier van melk produceren kan aantonen.

Het opstellen van een nutriëntenbalans op bedrijfsniveau is niet vanzelfsprekend om verschillende redenen.

Om een nutriëntenbalans op te stellen, heb je erg veel gegevens nodig. Denk hierbij aan dierenaantallen, melkgegevens, vet- en eiwitgehalten, beweidingsuren, voederproductie, voedereigenschappen, mestaanvoer, mestafvoer, mestinhoud, kunstmestgebruik,… .

Hoe correcter de gegevens zijn, hoe representatiever de balans is. Daarom is het voor bepaalde parameters zoals voedereigenschappen en mestinhoud nodig dat er analyses uitgevoerd worden. Deze analyses zorgen uiteraard voor bijkomende kosten. Wanneer en hoe de stalen voor deze analyses verzameld worden, heeft een grote invloed op de resultaten ervan. Als de nutriëntenbalans als PAS-maatregel gebruikt zou worden, is het  belangrijk dat dit steeds op een correcte en consistente manier verloopt.

Ook bij het verzamelen van de gegevens waar geen bijkomende analyses voor noodzakelijk zijn, komt één en ander kijken. Het vergt immers veel tijd om al deze gegevens uit verschillende databanken, facturen, documenten, rapporten… bij elkaar te brengen. Het vereist relatief veel tijd en inzet van de landbouwer en zorgt voor een administratieve last.

Wanneer de nutriëntenbalans opgesteld is, is het ook belangrijk dat de melkveehouder de resultaten ervan kan interpreteren. Enkel zo wordt de tool een nuttig instrument.

In Nederland heeft men al een tool ontwikkeld die een stikstofbalans kan opmaken: de Kringloopwijzer. De Kringloopwijzer is een managementinstrument dat de mineralenstromen op een bedrijf in kaart brengt. Het is een tool die ontwikkeld werd door de universiteit van Wageningen en die sinds kort verplicht ingevuld moet worden door Nederlandse melkveehouders.

Wanneer we met de partners probeerden om deze tool in te vullen voor onze drie melkveebedrijven, merkten we toch dat er een heel aantal struikelblokken zijn en dat de tool niet aan al onze verwachtingen voldoet. Daarnaast is er ook nog meer inzicht nodig in hoe de tool in elkaar zit.

Om meer inzicht te krijgen in de Kringloopwijzer werd Michel De Haan uitgenodigd op één van de bijeenkomsten van de Operationele groep. Michel is onderzoeker aan de WUR en stond mee aan de wieg van de tool. Hij vertelde ons over hoe de tool tot stand kwam, lichtte de rekenregels achter de tool toe en gaf antwoord op onze vragen. Michel gaf ook aan dat het mogelijk is om de kringloopwijzer aan te passen aan een Vlaamse bedrijfssituatie. Het enige struikelblok waarmee men ook in Nederland worstelt, is de borging.

De Kringloopwijzer is een interessante tool. Mits enkele aanpassingen is het een tool die ook in Vlaanderen melkveehouders meer inzicht in hun bedrijfsvoering zou kunnen geven. Met het oog op de valorisatie van deze tool in het PAS-verhaal moeten ook enkele accenten verlegd worden.

Binnen het VLAIO-project PAS GeRUND is het mogelijk om middelen vrij te stellen die hiervoor gebruikt kunnen worden.

Al heel snel kwamen de partners overeen dat men op zoek ging naar een tool waarin de melkveehouder zijn bedrijfsmanagement (zoals onder andere voeder- of mestmanagement) kon ingeven. Deze tool brengt dan de stikstofstromen in kaart zodat ook de ammoniakemissie gekend is. Door bedrijfsspecifieke cijfers te gebruiken zoals bijvoorbeeld de voedingswaarde van de kuilen, zal deze emissie afwijken van de forfaitaire waarden en bedrijfsspecifiek worden.

Bij het ontwikkelen van de tool moeten wel enkele dingen in het achterhoofd gehouden worden. De tool moet makkelijk in gebruik zijn en niet zorgen voor een bijkomende onnodige administratie. Daarnaast moeten we een goede balans vinden tussen werkbaar en juist. Hoeveel analyses van mest, voeder en melk moeten er gebeuren, wat kosten die analyses, hoe vaak moet je de tool invullen, … ? Je kan heel ver gaan in het bedrijfsspecifiek maken, maar hoe ver moet je gaan?

Als de tool klaar is, kan hij idealiter voor twee doelen gebruik worden. In de eerste plaats kan de tool ingezet worden als PAS-maatregel. In dat geval moet de tool wel erkend worden. Men zal erop toezien dat de tool voldoende bedrijfsspecifiek en juist is en dat correct gebruik gehandhaafd kan worden. Daarnaast zou de tool ook dienst kunnen als bedrijfstechnische hulptool. Als de tool makkelijk in gebruik is en vlot ingevuld kan worden, zullen ook melkveehouders zonder PAS-problemen de tool toepassen om hun stikstofstromen gerichter te sturen en te optimaliseren. Op die manier kan men bijvoorbeeld minder eiwitten te voederen zelfs geld besparen!